Skip to content Skip to footer

VIVAT NAPOLEON! VIVAT BONAPARTE!

W sobotę (18 grudnia) w Galerii w Piwnicach Gotyckich odbył się wernisaż wystawy “Dał nam przykład Bonaparte – w dwusetną rocznicę śmierci Napoleona”.

Dziękujemy przede wszystkim osobom, bez których ta wystawa nie mogłaby powstać, czyli kolekcjonerom, którzy użyczyli muzeum swoje kolekcje:

Maciejowi Prószyńskiemu, Marcinowi Zdrojewskiemu, Fundacji Axentowiczów : Agnieszce Axentowicz i Markowi Axentowiczowi, Sławomirowi Stępniowi oraz kuratorowi wystawy Arturowi Rogalskiemu.

Dziękujemy także gościom, którzy uświetnili otwarcie wystawy swoim przybyciem:

Emeline Quintin – przedstawicielce ambasady Francji w Polsce, prof. Lechowi Majewskiemu – autorowi plakatu na wystawę, Bogusławowi Szymańskiemu – wójtowi gminy Liw oraz Halinie Ulińskiej – wiceburmistrz Węgrowa.

Za należytą oprawę dziękujemy także grupie rekonstrukcji historycznej Stowarzyszenia Artylerii Dawnej “ARSENAŁ” i kanonierom artylerii pieszej Królestwa Polskiego.

 

Podziękowania składamy również młodzieży i wychowawcom z MOW Wojnów za sfilmowanie wydarzenia.

Dziękujemy także wszystkim przybyłym na otwarcie wystawy !

Wystawę można obejrzeć w Muzeum Zbrojowni na Zamku w Liwie do 31 marca

Marszałkowie Napoleona

Dekretem z dnia 19 V 1804 r. Napoleon nadał osiemnastu swoim generałom godność marszałków Wielkiej Armii. Byli to: François Christophe Kellerman, François Joseph Lefebvre, Catherine-Dominique de Pérignon, Jean Sérurier, Alexandre Berthier, Joachim Murat, Adrien Moncey, Jean-Baptiste Jourdan, André Masséna, Pierre Augereau, Jean Baptiste Bernadotte, Nicolas Jean de Dieu Soult, Guillaume Brune, Jean Lannes, Édouard Mortier, Michel Ney, Nicolas Davout, Jean-Baptiste Bessières. W latach 1807 – 1815 nominowanych na ten stopień zostało jeszcze ośmiu generałów: Claude Victor-Perrin, Etienne Macdonald, Auguste Marmont, Nicolas Oudinot, Louis Suchet, Laurent de Gouvion St Cyr, Józef ks. Poniatowski, Emmanuel Grouchy.

„Trudno o ciekawszy temat niż losy dwudziestu sześciu marszałków napoleońskich, tworzących rzadko spotykany w historii zbiór barwnych charakterów i zadziwiających karier. Przez kilkanaście lat ludzie ci, nazywani przez własnych żołnierzy „wielkimi czapami” prowadzili do walki armię francuską, wywracając trony, zmieniając granice i siłą zastępując stary porządek nowym, toteż ich zalety, i wady, talenty i nieudolność wpływały decydująco na zwycięstwa i klęski Napoleona, a zatem na losy świata” – pisał nieodżałowanej pamięci Andrzej Nieuważny we wstępie do znakomitej biografii zbiorowej „Napoleon i jego marszałkowie” autorstwa Archibalda Macdonella.

Trudno byłoby też zliczyć wszystkie ilustracje, portrety, sceny batalistyczne etc., w których znalazły się podobizny marszałków Wielkiej Armii. Na naszej wystawie ich postaciom poświęciliśmy sporo miejsca. Na szczególną uwagę zasługują unikatowe archiwalia podpisane własnoręcznie przez marszałków Cesarstwa, ale też pocztówki i grafiki przedstawiające tych najwyższych rangą żołnierzy Napoleona. W warstwie edukacyjnej – postacie marszałków przybliża oddzielna plansza, na której zestawiono ich malarskie i graficzne podobizny.

Oczywiście miejsce szczególne zajmuje wśród nich polski bohater narodowy – ks. Józef Poniatowski, minister wojny i wódz naczelny armii Księstwa Warszawskiego, nominowany na marszałka Cesarstwa w dniu 16 X 1813 r., podczas bitwy pod Lipskiem. Księciu Józefowi poświęcimy osobny wpis.

W niniejszym wpisie chcemy pokazać pierwszy chronologicznie epizod marszałkowskiej służby – czyli uroczystość oficjalnego zaprzysiężenia. Przedstawiono ją na pocztówce z grafiką opisaną „Serment des Maréchaux au Palais du Louvre” („Przysięga marszałków w Luwrze”). Pocztówka pochodzi ze zbiorów p. Macieja Prószyńskiego. Wydana została – w serii „Napoleon i jego epoka” – przez spółkę sławnych francuskich fotografów – braci Étienne’a i Antonina Neurdein (sygnatura ND Phot.), w początkach XX w. Grafika przedstawia moment wręczenia nowo mianowanym marszałkom głównego atrybutu ich władzy – buław marszałkowskich. Na pierwszym planie widać dziewiętnaście osób (łącznie z umieszczonym w centrum Napoleonem), z czego grupa dziewięciu z nich po prawej to marszałkowie w charakterystycznych mundurach „wielkich” (z haftem z liści dębowych), w bezpośrednim otoczeniu Napoleona znajdują się marszałkowie, noszący płaszcze i żaboty jako ceremonialne dodatki do galowych mundurów (są to zapewne czterej tzw. honorowi marszałkowie senatu: Kellerman, Lefebvre, Pérignon i Sérurier). Grupa trzech żołnierzy stojących po prawej (przy kariatydach) posiada mundury oficerskie bez haftów marszałkowskich. Jakkolwiek ze względu na wielkość grafiki trudno rozpoznać twarze poszczególnych osób to wydaje się, że siódmy od prawej stoi Augereau, dziewiąty zaś – Lannes (obaj zwróceni twarzami w kierunku patrzącego).

Plansza edukacyjna „Marszałkowie Napoleona”
Pocztówka „Serment des Maréchaux au Palais du Louvre” („Przysięga marszałków w Luwrze”, seria „Napoleon i jego epoka” ), kolekcja Macieja Prószyńskiego, wyd. Étienne i Antonin Neurdein, sygn. ND Phot., Paryż, pocz. XX w. Atrakcje w okolicy Dla zwiedzających

W niniejszym wpisie chcemy przybliżyć dwa eksponaty wystawy „Dał nam przykład Bonaparte” – akwafortę przedstawiającą Napoleona i dwunastu spośród jego marszałków oraz pocztówkę, na której Napoleon został przedstawiony w otoczeniu trzynastu marszałków. Akwaforta została wypożyczona na wystawę przez p. Sławomira Stępnia, pocztówka zaś pochodzi ze zbiorów p. Macieja Prószyńskiego.

*

Akwaforta pochodzi z krajów niemieckojęzycznych na co wskazuje umieszczony w jej dolnej części tytuł „Napoleon mit seinen berühmtesten marschallen” („Napoleon i najbardziej znani  marszałkowie”), niedatowana i niesygnowana, prawdopodobnie pochodzi z połowy XIX w.

Jest grafiką dużych rozmiarów (zbliżona rozmiarami do formatu A3). Zawiera portret Napoleona w otoczeniu 12 marszałków. Od lewej są to: François Lefebvre, André Masséna, Adrien Moncey, Nicolas  Oudinot, Louis Suchet, Jean de Dieu Soult, Édouard Mortier, Joachim Murat, Eugène de Beauharnais, Jean Lannes, Michel Ney i Alexandre Berthier. Portrety marszałków (podpisane) umieszczone w kwadratowych ramach. Nad wizerunkiem Napoleona umieszczono jego inicjał: N z koroną cesarską. Tableau wieńczy cesarski orzeł, trzymający w szponach wieniec mirtowy (symbol nieśmiertelności) oraz atrybuty władzy Napoleona jako cesarza: „dłoń sprawiedliwości” i berło zwieńczone figurą orła. Warto zwrócić baczniejszą uwagę na owe detale. Na dwóch sławnych portretach koronacyjnych Napoleona autorstwa Jeana-Auguste’a-Dominique’a Ingres’a i Francoisa Gerarda pojawiają się właśnie te przedmioty. Jednak co ciekawe – na każdym z portretów – w nieco innej formie. U Ingresa berło wieńczy figurka Karola Wielkiego, zaś „dłoń sprawiedliwości” ma zaciśnięte dwa palce. U Gerarda berło zakończone jest wizerunkiem orła cesarskiego a wszystkie palce „dłoni sprawiedliwości” są rozprostowane. Nieznany autor akwaforty przemieszał wizerunki atrybutów cesarskich z obu obrazów – orzeł dzierży berło z wizerunkiem orła cesarskiego zaś „dłoń sprawiedliwości” ma zaciśnięte dwa palce

*

Trudno określić producenta pocztówki, prawdopodobnie pochodziła ze Szwajcarii (Montreux?), wydrukowano ją przed 1907 r., ma wymiar standardowy dla tego typu druków. Adresowana była (ze Szwajcarii?) do panny Pauliny Lectard mieszkającej w Paryżu. W centrum pocztówkowej ilustracji, na kartuszu, znajduje się medalion z Napoleonem, otaczają go pomniejsze medaliony z wizerunkami marszałków. Pod podobizną Cesarza widnieje podpis: „Napoleon, cesarz Francuzów”. Portrety marszałków otoczone wieńcami laurowymi umieszczono na tle połączonych gałązek lauru i dębu. W odróżnieniu do akwaforty – nie są podpisane; ich zestaw i układ jest niemal taki sam jak na akwaforcie. Od lewej widnieją: Oudinot, Suchet, Soult, Mortier, Bessières, Murat, de Beauharnais, Lannes, Ney, Berthier, Lefebvre, Masséna, Moncey. Identycznie jak w wyżej opisywanej akwaforcie całość wieńczy wizerunek orła cesarskiego zrywającego się do lotu i trzymającego w szponach wieniec mirtowy oraz atrybuty napoleońskiej władzy – „dłoń sprawiedliwości” i berło zwieńczone figurą orła. Nieco dalej w tle, po obu stronach orła widoczne są sztandary wojskowe graficznie zamykające kompozycję.

*

Już na pierwszy rzut oka widać duże podobieństwo obu druków, niektóre elementy są identyczne. Oczywiście pocztówka jest chronologicznie późniejsza, co jednak nie musi oznaczać bezpośredniej inspiracji akwafortą. Być może autorzy obu grafik wzorowali się na innym druku o podobnej treści i układzie (częściowo zatarty napis na pocztówce zdaje się informować, że ta powstała na podstawie – heliograwiury ?z Montreux?). 

*

Dość mylący jest tytuł akwaforty. Po pierwsze – nie wszystkie wizerunki znajdujące się na rycinie przedstawiają marszałków Francji. Eugeniusz de Beauharnais, synowiec Napoleona, zakończył swą karierę w stopniu generała brygady, marszałkiem Francji nigdy nie został. Po drugie – o ile spora część przedstawionych tu marszałków rzeczywiście zasługuje na miano „znanych”  to trudno uwolnić się od wrażenia, że ich dobór był mimo wszystko dość przypadkowy. Nie jest to ani pierwsza osiemnastka nominowana w 1804 r. ani też faktyczny wybór najbardziej znanych/najzdolniejszych marszałków. Zabrakło tu bezwzględnie najlepszego i najzdolniejszego z nich, często porównywanego z samym Napoleonem – Nicolasa Davouta. Próżno też szukać w galerii portretów bardzo znanego Jeana Baptisty Bernadotta (późniejszego króla Szwecji). Można też mieć wątpliwości dlaczego w zestawieniu nie pojawił się np. Jean Baptiste Bessières, dowódca Starej Gwardii. Cóż – popyt i podaż pamiątek rządzą się swoimi własnymi prawami odległymi częstokroć od prawd dziejowych.

Co do pocztówki – o ile tutaj Bessières znalazł się w zestawie wizerunków, to również zabrakło Davouta, czy Bernadotte’a. Jednak autor tej grafiki nie rościł sobie pretensji do przedstawienia „najbardziej znanych” dowódców Napoleona.

Trzeba też dodać, że w XIX w. tego typu kwestie traktowano dość swobodnie. W ówczesnych publikacjach dotyczących marszałków napoleońskich, umieszczano także biogramy wybitniejszych generałów, czy też generałów, którzy zostali marszałkami już po zakończeniu epoki napoleońskiej. Kwestia perspektywy i subiektywnych decyzji autorskich. Nie zapominajmy, że już ogłoszenie przez Napoleona listy marszałków w 1804 r. wywołało lawinę kontrowersji, sporów i animozji… 

Pocztówka „Napoléon empereur des français” („Napoleon, cesarz Francuzów”), bez daty, autora i miejsca wydania (Szwajcaria?), początek XX w
Akwaforta „Napoleon mit seinen berühmtesten marschallen” („Napoleon i najbardziej znani marszałkowie”), bez daty, autora i miejsca wydania, prawd. poł. XIX w.
Dał na przykład Bonaparte

W sobotę (18 grudnia) w Galerii w Piwnicach Gotyckich odbył się wernisaż wystawy “Dał nam przykład Bonaparte – w dwusetną rocznicę śmierci Napoleona”.

Data18-12-2021Kurator wystawyArtur RogalskiLokalizacja galerii07-100 Liw ul. S. Batorego 2Share

BIP

© 2024. MUZEUM ZBROJOWNIA NA ZAMKU W LIWIE

Previous slide
Next slide
Skip to content
Ta witryna ma na celu zapewnienie dostępności cyfrowej osobom niepełnosprawnym. Nieustannie poprawiamy komfort użytkowania dla wszystkich i stosujemy odpowiednie standardy dostępności.